Gatunki inwazyjne w Europie

Gatunek introdukowany, nazywany inaczej gatunkiem obcym lub gatunkiem nierodzimym, jest gatunkiem, który żyje lub rośnie na obszarach poza swoim naturalnym zasięgiem występowania. Zazwyczaj gatunki introdukowane docierają na nowe obszary w wyniku działalności ludzi – bezpośrednio lub pośrednio, przez przypadek lub celowo. Te, które rozprzestrzeniają się bardzo agresywnie i mają znaczący negatywny wpływ na lokalne ekosystemy są klasyfikowane jako gatunki inwazyjne. Jeśli zasięg gatunku introdukowanego pozostaje lokalny i nie generuje on problemów dla bioróżnorodności, nie jest uznawany za gatunek inwazyjny. Współcześnie ludzie podróżują dookoła świata bardzo szybko i łatwo, często przewożąc ze sobą „nieproszonych gości” na statkach, pomiędzy paletami transportowymi czy w drewnie. Niektóre gatunki inwazyjne uciekły z niewoli lub zostały wypuszczone na wolność celowo (na przykład z hodowli dla futra, doskonałym przykładem jest tutaj historia jenota).

Inwazyjny problem

Gatunki inwazyjne powodują szkody ekologiczne i środowiskowe oraz stanowią poważne zagrożenie ekonomiczne. Niestety, działalność człowieka i globalne zmiany klimatu znacząco zwiększają poziom, skalę i zasięg geograficzny rozprzestrzeniania się gatunków inwazyjnych. Wszystkie gatunki na świecie zajmują określone nisze ekologiczne i preferowane warunki siedliskowe – niektóre są wysoko wyspecjalizowane, inne mogą żyć gdziekolwiek. Gatunki inwazyjne mają dużą zdolność do szybkiej adaptacji i są fizjologicznie odporne na presję selekcyjną obecną w nowo zajmowanych warunkach środowiskowych i klimatycznych. Dzięki tej plastyczności z łatwością mogą nie tylko przejmować nisze ekologiczne zajmowane przez gatunki rodzime, ale również mogą te siedliska zmieniać (na przykład poprzez niszczenie lub zastępowanie rodzimych zasobów pokarmu, gatunki inwazyjne zmieniają sieci troficzne w całym ekosystemie). Co więcej, działalność człowieka, na przykład rolnictwo, istotnie dezintegrują naturalne siedliska i wpływają na wzorce bioróżnorodności. Niestety, bardzo często w tym wyścigu to gatunki inwazyjne wygrywają z gatunkami rodzimymi.

Dlatego, jeśli w nowo zajmowanym środowisku nie ma żadnych naturalnych wrogów, pasożytów lub konkurentów, populacja gatunku inwazyjnego bardzo szybko osiąga bardzo dużą liczebność. Prowadzi to do zmniejszenia bioróżnorodności i zmian siedliskowych, a gatunek inwazyjny konkuruje z rodzimymi roślinami i zwierzętami o ograniczone zasoby, wypierając je i w konsekwencji powodując nawet ich wymarcie. Zwierzęta inwazyjne polują na gatunki rodzime, przenoszą i wywołują u nich niebezpieczne choroby oraz utrudniają rozród gatunków rodzimych czy zabijają ich młode. Inwazyjne gatunki roślin (na przykład barszcz Sosnowskiego) degradują glebę, co prowadzi do erozji i może obniżyć jakość zawartej w glebie wody. Przez to mogą także zwiększyć ryzyko zaistnienia pożarów. Inwazyjne gatunki roślin szybko się rozrastają i niszczą ważne rodzime gatunki drzew i roślin, które zapewniały cień, zasoby węgla i siedlisko dla rodzimej dzikiej przyrody.

Jakie europejskie gatunki są inwazyjne?

W Europie, gatunkami inwazyjnymi są między innymi jenot Nyctereutes procyonoides, szop pracz Procyon lotor, szczur wędrowny Rattus norvegicus i szczur śniady Rattus rattus, norka amerykańska Neovison vison, nutria Myocastor coypus, wiewiórka szara Sciurus carolinensis, burunduk syberyjski Tamias sibiricus, fretka domowa Mustela putorius furo, jeż zachodni Erinaceus europaeus, jeleń aksis Axis axis, koza bezoarowa Capra aegagrus, jeleń sika Cervus nippon, osioł Equus africanus, zając szarak Lepus europaeus czy mudżak chiński Muntiacus reevesi.

Jak mogę pomóc?

Wpływ gatunków inwazyjnych roślin i zwierząt na naturalne ekosystemy i gospodarkę przynosi straty wyceniane rocznie na miliardy dolarów. Dlatego tak ważne jest, aby zatrzymać rozprzestrzenianie ich się. Wy również możecie pomóc w zapobieganiu pojawiania się nowych i rozprzestrzeniania się już obecnych gatunków inwazyjnych. Jak?

  1. Jeśli masz ogródek, upewnij się, że hodujesz w nim wyłącznie rośliny rodzime, a wszystkie rośliny inwazyjne zastąp nieinwazyjnymi.
  2. Wszyscy kochamy podróże i to dalekie. Dlatego przed powrotem pozbądź się wszystkich nasion, które przyczepiły Ci się do butów i upewnij się, że do domu nie wraca z Tobą żaden „pasażer na gapę”. Przekraczając granicę zostaw wszystkie rośliny, nasiona i owoce z pestkami.
  3. Jeśli masz akwarium, nigdy nie wyrzucaj rybek i roślin akwariowych do naturalnych zbiorników wodnych. Przez to, że wielu właścicieli wyrzucało niechciane żółwie czerwonolice, obecnie gad ten występuje na wszystkich kontynentach. IUCN (Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody) uważa żółwia czerwonolicego za jeden ze 100 najniebezpieczniejszych gatunków inwazyjnych na świecie.
  4. Jeśli podczas codziennych aktywności zaobserwujesz gatunek inwazyjny, zgłoś to. Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk stworzył bazę danych „Gatunki obce w Polsce”. Jeśli chcesz zgłosić swoje obserwacje, napisz maila na adres mailowy dostępny na stronie internetowej: iop.krakow.pl/ias/projekt.

Więcej o gatunkach inwazyjnych roślin i zwierząt oraz regulacjach prawnych obowiązujących na terenie Unii Europejskiej przeczytasz tutaj:

https://ec.europa.eu/environment/nature/invasivealien/index_en.htm

https://www.cbd.int/invasive/

Kanał Twittera obecnie jest niedostępny.