Pożegnanie z norką cz.2 – światełko w tunelu

Autor: Marta Szurlej

Norki europejskiej w Polsce na dzień dzisiejszy nie spotkamy. Ostatnie obserwacje tego gatunku sięgają blisko stu lat wstecz (okolice Elbląga). Dziś, jako główny powód wyginięcia norki na terenie naszego kraju najczęsciej podaje się sprowadzenie do europy jej inwazyjnego krewniaka – norki amerykańskiej (Neovision vision), która ma znacznie większą tolerancje środowiskową. Sprawa jest jednak bardziej skomplikowana – musimy zdać sobie sprawę z tego, że pierwsze norki amerykańskie pojawiły się w naszym kraju dopiero w latach 30-tych ubiegłego stulecia, a z kolei pierwsze doniesienia o spadku liczebności norki europejskiej odnotowanowywano już pod koniec XVIII wieku. Zacznijmy więc od samego początku „końca”…

Pierwotnie zasięg norki europejskiej obejmował większą część Europy, z wyłączeniem Wysp Brytyjskich, basenu Morza Śródziemnego, Półwyspu Iberyjskiego, oraz Skandynawii. Trzeba zaznaczyć, że gatunek ten od zawsze sprawiał trudności badaczom, ze względu na swoją płochliwość i nocny tryb życia – trudno go zaobserwować nawet, gdy populacja w danym rejonie jest wysoka. Wiemy, że już z końcem XIX wieku gatunek ten prawie całkowicie wyginął na terenie dzisiejszych Niemiec, Austrii, we wschodniej Francji i krajach Beneluksu. Ostatnie dziesięciolecia przyniosły także zniknięcie norki europejskiej na Łotwie, Litwie i w Finlandii.

Dlaczego tak się stało? Przyczyny nie są do końca poznane, choć najprawdopodobniej, jak w większości takich wypadków jest to zbieg wielu, pozornie niegroźnych dla populacji czynnników , jednak połączenie ich ze sobą jest fatalne w skutkach. Oprócz ekspansji norki amerykańskiej, norki europejskie od dawien dawna były eliminowane przez człowieka, przez wzgląd na ich cenne futro. Ponadto przekształcanie środowiska na niekorzyść norki, postępujące od czasów początku rewolucji przemysłowej możemy uznać za ważny „gwóźdź do trumny”.

Jak już wcześniej wspominaliśmy, norka europejska może krzyżowac się z tchórzem (Mustela putorius). W Finlandii spadek populacji norki europejskiej zbiegł sie w czasie z rosnąca liczebnością tchórza. Jedną z teorii zaniku norki w Finlandii jest właśnie krzyżowanie sie tych dwóch gatunków i wtopienie się hybryd w silnieszą (liczniejszą) populację tchórza, jednak jak dotąd nie znaleziono dowodów na potwierdzenie tej hipotezy. Bardziej prawdopodobne jest, że tchórz jest silniejszym konkurentem pokarmowym.

Moment sprowadzenia pierwszych norek amerykańskich nastał juz w momencie, gdy populacja rodzimej norki europejskiej była mocno osłabiona. Zbyt mocno, aby bardziej ekspansywna norka amerykańska przegrała konkurencje o pokarm i miejsca bytowania.

Nadzieje na przyszłość

Część naukowców uważa, że los norki nie jest jeszcze przesądzony i można ją uratować – eliminująć jej bezwzględnych, inwazyjnych rywali.Całkowita eliminacja norki amerykańskiej na ten moment jednak jest niezwykle trudna (a według niektórych badaczy wręcz granicząca z niemożliwością).

Już ponad 10 lat temu podjęto próbę reintrodukcji norki europejskiej w Hiszpanii, jednak bezskutecznie, gdyż nie udało się wyeliminować właśnie jej głównego konkurenta. W 2017 roku zespół biologa Madisa Põdra podjął się kolejnej próby. Tym razem hiszpański zespół postawił na skomplikowany system pływających pułapek, aby uskutecznić odławianie norki ze środowiska.

Dzięki sukcesom metod pułapkowych, udało się wyeliminowac norkę amerykańską na 150km2 obszarze. Tym samym rok później, w górze rzeki rzeki Aragonii udało się wypuścić kilkanaście młodych, wychowanych w niewoli osobników norki europejskiej. Põdra ma nadzieję, że założą one nową populację i pomogą uratować ten krytycznie zagrożony gatunek, którego populacja w Hiszpanii spada do 500.

„Norka europejska przez długi czas będzie tak zwanym gatunkiem zarządzanym przez człowieka. W tej chwili całkowita eliminacja norek amerykańskich wydaje się absolutnie niewykonalna.”, mówi Põdra, która jest członkiem European Mink Association w Barcelonie w Hiszpanii.